Wie dacht dat Hitler tijdens de Tweede Wereldoorlog de boel aanstuurde vanuit Berlijn heeft het mis. Hij bracht ruim 800 dagen (2,5 jaar) door in zijn zwaar beveiligde bunker in Polen. Dit bunkercomplex heet Wolfsschanze (Wilczy Szaniec in het Pools) en Saskia ging er tijdens haar vakantie naar toe.
Wolfsschanze, het hoofdkwartier van Hitler in Polen
Wolfsschanze was in de periode juni 1941 t/m november 1944 het hoofdkwartier van Adolf Hitler en andere nazi-kopstukken. Ver weggestopt in de Poolse bossen is een gigantisch bunkercomplex gebouwd. In die tijd was dit gebied overigens onderdeel van de Duitse provincie Oost-Pruisen. Het hoofdkwartier bestond uit een groep bunkers en andere versterkte gebouwen. Eromheen waren enkele ringen van prikkeldraad en mijnen geplaatst.
Op 20 juli 1944 is er in de Wolfsschanze een aanslag op Hitler gepleegd. Een groep officieren onder leiding van kolonel Von Stauffenberg was hiervoor verantwoordelijk. Later is hierover de film Valkyrie gemaakt.
Toen de Duitsers Wolfsschanze moesten verlaten, hebben ze geprobeerd de bunkers op te blazen zodat de Russen ze niet zouden kunnen gebruiken. ‘Helaas’ kwamen ze er daarbij achter dat de bunkers wel erg stevig zijn gebouwd. De 8 meter dikke wanden zijn gewapend met staal en bijna onverwoestbaar.
Tip: ben je geïnteresseerd in geschiedenis? Lees dan het blog van collega-blogger Sanne over de historie van Gdansk.
Ligging Wolfsschanze:
Bunkercomplex Wolfsschanze bezoeken
Elke vakantie bezoeken we plekken die een belangrijke rol hebben gespeeld in de geschiedenis. Hoewel vooral onze zoon van 9 jaar heel hard roept: “Geschiedenis vind ik het stomste vak dat er is”, is hij wel diegene die ontzettend veel interesse heeft in de verhalen die hij ter plaatse hoort. Als ik vertel dat we naar Wolfsschanze gaan komen de vragen meteen: “Kunnen we de bunkers in? Waarom zaten ze in een bunker en niet in een gewoon huis? Hoe zag die Hitler er uit?” Hier gaan we vast de antwoorden op vinden.
Wandelroute door Wolfsschanze
Bij de informatiekiosk koop ik een Engelstalig plattegrond van het bunkercomplex. Hierop staat de wandelroute aangegeven die we willen lopen: de lange rode route. Zo komen we langs bijna alle bunkers. Onze zoon wil graag met de kaart in de hand lopen. Op elke bunker is een nummer aangebracht en op de kaart kunnen we zien waarvoor deze werd gebruikt.
De aanslag op Hitler
In de Wolfsschanze is op 20 juli 1944 een aanslag op Hitler gepleegd die bijna gelukt is. Alleen omdat iemand de tas met de bom iets verschoof heeft Hitler de aanslag overleefd. Wel raakte hij gewond. De aanslag vond plaats in de conferentiebarak. Als de aanslag plaats had gevonden in een bunker, dan had hij het niet overleefd. De stevige muren zouden de explosiekracht hebben weerkaatst.
Op de plek van de aanslag zien we nu overwoekerde resten. Er is alleen een plaquette aangebracht die de plaats aanduidt van de aanslag. We zien mensen hier lachend op de foto gaan. Ik vind het toch wat raar om op een plek waar zo lang zo’n verschrikkelijk mens heeft gewoond, dat soort foto’s te maken.
Vlakbij de plek van de aanslag is een informatiebord geplaatst. Gidsen vertellen daar aan hun groepen meer over de aanslag. Wij gebruiken de foto’s om de kinderen er meer over te vertellen. Vooraf heb ik me op Wikipedia goed ingelezen, dus ik kom een heel eind.
Ik probeer ze mee te geven dat de geschiedenis mogelijk heel anders was verlopen als deze aanslag was gelukt. Dat we dan in Nederland misschien wel geen hongerwinter hadden gehad. Onze dochter begrijpt een beetje waar ik op doel, ze heeft het er bij geschiedenis in groep 7/8 over gehad. Voor onze zoon (gaat naar groep 6) komt dat nog.
Mijnen ruimen
Rondom de Wolfsschanze hebben meer dan 80.000 mijnen gelegen. Op een informatiebord is in het Duits en in het Pools meer te lezen over de werkzaamheden om al deze mijnen te verwijderen. Mijn Duits is niet zo goed, maar probeer toch wat feitjes voor de kinderen te vertalen.
Tegenover de informatie over de mijnen is een gebouwtje. Hier kun je een film kijken en souvenirs kopen. Ik weet niet in welke talen de film wordt vertoond, als wij er zijn is het in ieder geval in een taal waar we niets van verstaan.
De bunker van Hitler
Een stukje verder komen we bij bunker 13, dat was de bunker waar Hitler verbleef. Het is ook meteen de grootste bunker. Vanaf een afstand is de grootte eigenlijk het beste te zien, vooral als er mensen voor staan.
“Wat een laf figuur, jezelf verstoppen in zo’n stevige bunker terwijl je steden worden plat gebombardeerd” zeg ik. Mijn man vertelt dat er meer dan 15 aanslagen op zijn leven zijn gedaan, dus dan is het niet gek dat hij de veiligheid van zo’n bunker opzocht. Hmm, ik denk dan eerder dat je die aanslagen ook kan zien als signalen dat je iets aan je gedrag moet veranderen…
Ik vond Hitler al een van de meest verachtelijke figuren uit de Europese geschiedenis, nu ik deze bunker heb gezien is de walging alleen maar toegenomen. Onze zoon heeft iets van ons gesprek opgevangen en zegt later tegen mij: “Hij was wel een laf mannetje he mama.”
De bunker van Göring van binnen bekijken
De meeste bunkers zijn niet toegankelijk voor bezoekers. Het is niet veilig. Al zien we mensen die toch stiekem er in gaan. Alleen bij de bunker van Göring is het toegestaan om naar binnen te gaan. Dat doen we. Met het zaklampje van onze mobiele telefoon schijnen we ons bij terwijl we door de donkere gangen lopen. Pas als we in de bunker zijn ervaren we echt hoe dik de wanden zijn. De gangetjes zelf zijn smal en voor ons vrij laag.
Museum
De route gaat verder en we komen langs wat gebouwtjes die zijn opgeknapt en zo dienst kunnen doen als tentoonstellingsruimte. In het eerste gebouw treffen we een soort museum. Tenminste… Er hangen informatiepanelen in verschillende talen. Met foto’s, tekeningen en tekst. Gelukkig ook in het Engels, dus we kunnen aardig volgen wat er wordt uitgelegd. Hier kan ik onze zoon laten zien hoe Hitler eruit zag en zien we ook een foto van Von Stauffenberg, diegene die de aanslag heeft gepleegd.
Een van de panelen gaat over de werk- en concentratiekampen. Hoewel dit hele duidelijke foto’s zijn, kun je ze met kinderen redelijk makkelijk ontwijken als je dat wil. Ik sta er kort bij stil met ze. Onze dochter vult mijn hele korte verhaal aan: “En dan kwamen ze in het concentratiekamp en moesten ze onder de douche.” Onze zoon knikt, dat lijkt hem logisch na een lange reis. “Weet je wat er uit de douches kwam? Gas! En dan ga je dus dood” gaat onze dochter verder. “Ik ga verder, doei” zegt onze zoon. Hier wil hij niet langer bij stilstaan.
In een ander gebouw leren we over de opstand die in Warschau heeft plaatsgevonden. Waarop Hitler besloot korte metten te maken met de stad. 200.000 mensen werden gedood en de stad lag in puin. Ter illustratie hangen er foto’s aan de wand en staat er oorlogsmaterieel.
Terug naar de parkeerplaats, het restaurant en de souvenirshop
We lopen langs enkele andere bunkers terug naar de parkeerplaats. Voor de liefhebbers is het mogelijk om hier naar een restaurant te gaan of wat dubieuze souvenirs te kopen. Want echt, wat moet je met een cap of handdoek waar ‘Wolfsschanze’ opstaat?
Meer bunkers uit de Tweede Wereldoorlog
Wolfsschanze is niet het enige bunkercomplex in Mazurië. In de directe omgeving zijn meer bunkers te bezoeken. We zien ze op een kaart bij de parkeerplaats van Wolfsschanze. Even twijfelen we, gaan we er meer bekijken? Wij kiezen ervoor om de rest van de dag bij het water door te brengen.
Wolfsschanze met kinderen bezoeken?
Wij vinden het goed mogelijk om Wolfsschanze met kinderen te bezoeken. Het is niet eng of gruwelijk. We zien andere gezinnen met hele jonge kinderen rondlopen, een leeftijd waarop ze nog geen besef hebben van de historie van deze plek. Ik kan me echt wel voorstellen dat je je baby of peuter meeneemt, maar voor onderbouw/middenbouw basisschool vind ik deze plek minder geschikt. Ze zullen al vragen stellen en hoe leg je dan eenvoudig uit wat er heeft plaatsgevonden? Denk daar dus goed vooraf over na.
Tijdens ons bezoek is onze zoon 9 jaar. Tijdens eerdere vakanties hebben we hem al meer verteld over de Tweede Wereldoorlog, we hebben dus enige basis om op terug te vallen. Onze dochter (gaat na de zomer naar de brugklas) heeft van ons dezelfde basis meegekregen en op school geschiedenisles gehad over deze periode. Zij begreep het allemaal net een stukje beter.
Hotel in de omgeving van Wolfsschanze
Mazurië verdient een meerdaags bezoek. Het merengebied heeft veel meer te bieden dan alleen een bezoek aan Wolfsschanze. Wij sliepen in een fantastisch kleinschalig hotel met een erg goed (en goedkoop) restaurant: Zajazd Bialy Mlyn. Ze serveren er gerechten uit de streek die voortreffelijk smaken.
Mocht je met kinderen reizen, dan is er rondom het hotel ook speelruimte. In de tuin is verder een klein zwembadje aanwezig, erg fijn als je even wilt afkoelen.
Vanaf dit hotel is het ongeveer 15 tot 20 minuten rijden naar Wolfsschanze.
Praktische informatie voor een bezoek: adres, openingstijden en entreetickets Wolfsschanze
Wolfsschanze is te vinden op het volgende adres: Gierłoż 5, 11-400 Kętrzyn, Polen.
Jaarlijks bezoeken meer dan 200.000 mensen Wolfsschanze. Het is daarmee een echte toeristische bezienswaardigheid geworden. Zorg dat je er op tijd bent, anders sta je lang met de auto in de rij voor de ingang. Tenminste, als je vanuit de richting Kętrzyn komt. Vanaf de andere kant staat er geen rij en kun je vrij vooraan invoegen. Wij moesten om 11 uur circa een kwartier wachten voordat we het terrein op konden rijden. De rij is minstens twee keer zo lang als wij Wolfsschanze verlaten aan het begin van de middag.
Wolfsschanze is geopend van 8 tot 20 uur in de periode april t/m september. In de wintermaanden gaat het bunkercomplex om 16 uur dicht. De entreeprijs voor volwassenen is 15 zloty en voor kinderen is het 10 zloty. Parkeren kost 5 zloty en voor nog een keer 5 zloty koop je een plattegrond van het gebied (prijzen 2018). Bekijk altijd voor je bezoek de actuele openingstijden en tarieven op de website van Wolfsschanze.
Tip: Neem Deet mee, er komen nogal wat muggen voor rondom de bunkers.
Meer lezen
Op zoek naar meer plekken waar je de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog kunt ervaren? Klik & kijk voor meer inspiratie:
- Adelaarsnest in Berchtesgaden
- Met kinderen de restanten van de Berlijnse Muur bezoeken
- Oradour sur Glane, verlaten dorp in Frankrijk
- Direct naar alle blogs over Polen
KidsErOpUit is te volgen op Facebook, Instagram en X (voorheen Twitter).
